IKONY
Maja Podleśna

 Podobrazie pod ikonę wykonane jest zazwyczaj z suchego drewna lipowego. Lipa jest najlepszym materiałem - odznacza się lekkością, nie posiada sęków, nie wydziela żywicy, łatwo poddaje się obróbce mechanicznej. Oczywiście na przestrzeni wieków podobrazia pod ikony wykonywane były z różnych gatunków drewna - najczęściej takich, które były dostępne w pobliżu pracowni ikonopisarskiej. W tej chwili ikonopisarz nie musi już sam wykonywać podobrazia, z powodzeniem można kupić dobrą deskę pod ikonę. Nie zwalnia to jednak od konieczności podstawowej orientacji jak powinno wyglądać prawidłowo wykonane podobrazie.

 

 Deska pod ikonę najczęściej sklejana jest z wąskich deseczek ułożonych naprzemiennie ( słoje drewna ). Podobrazie podczas gruntowania "pracuje" i takie ułożenie składowych deseczek względem siebie przeciwdziała odkształcaniu się powierzchni deski. Pomagają w tym również szpongi - listwy z twardego drewna (np. dębu ) osadzone w desce metodą " na jaskółczy ogon ".

Deska pod ikonę może mieć płaską powierzchnię, lub posiadać wyżłobione zagłębienie - kowczeg, w którym umieszczony jest obraz. Ramkę powstałą w ten sposob wokół kowczegu nazywa się polem, a uskok pomiędzy polem ikony a kowczegiem łuzgą. Pole ikony może mieć różną szerokość - często na polu ikony umieszczane są klejma czyli małe sceny z życia świętych.

 

 Bardzo ważne jest właściwe zagruntowanie deski. Ma to znaczący wpływ na jakość wykonywanej ikony. Brak znajomości zasad gruntowania skutkuje problemami podczas złocenia a także późniejszym pękaniem powierzchni malatury. 

 Pierwszą czynnością jest przeklejenie deski czyli naniesienie na nią gorącego roztworu kleju - najczęściej króliczego. Następnego dnia ( nie wcześniej ! ) przyklejamy na deskę czyste, sprane ( bez śladów krochmalu ), białe płótno. Do tego celu używamy roztworu kleju o wyższym stężeniu. I znów odkładamy deskę na kilkanaście godzin. Sporządzamy grunt czyli inaczej lewkas.        Składa się on z ciepłego roztworu kleju króliczego, kredy ( bolońskiej, szampańskiej lub pozłotniczej ) i niewielkiej ilości oleju lnianego ( plastyfikator ). Należy bardzo ostrożnie mieszać grunt aby go nie zapowietrzyć ( powstają później malutkie i bardzo uciążliwe otworki w gruntowanej powierzchni ) i nie wolno dopuścić do jego przegrzania.

 Pierwszego dnia pędzlem szczeciniakiem nanosimy jedną warstwę gruntu - metodą tapowania. Kolejnego dnia dwie warstwy, następnego trzy. Maksymalnie jednego dnia można położyć 4 cienkie warstwy gruntu. Ostatnie warstwy nanosi się szpachelką ( można ją zastąpić starą kartą bankomatową ). Zazwyczaj nakłada się 12 warstw gruntu.

 Teraz trzeba wyszlifować powierzchnię. Używa się do tego celu papieru ściernego - najpierw o niższej numeracji by zebrać największe nierówności, później coraz drobniejszego by skończyć na polerowaniu papierem o numerze 1000.

Jeżeli planujemy złocenie techniką na pulment grunt powinien być wygładzony "na lustro" co zapewnia najlepszy blask przy polerowaniu złota.

 

 Łatwo obliczyć, że prawidłowe przygotowanie podobrazia pod ikonę zajmuje około tygodnia czasu. Nie warto w żaden sposób przyspieszać tego procesu ( suszarka, kaloryfer, słońce ), gdyż najczęściej skutkuje to pękaniem gruntu a wówczas całą pracę należy zacząć od nowa - oczywiście po usunięciu wcześniej położonych warstw ( czynność szczególnie uciążliwa ).